دنیای کتاب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حامد عسگری نویسنده کتاب «خال سیاه عربی» در ادامه روایت سفر حج و نگارش سفرنامه‌اش گفت:

فرقی که مکه با بقیه اماکن مذهبی دارد این است که ما بچه شیعه‌ها عادت داریم در آن دکّان و ضریح یکی باشد که بری بگی سلام.

می‌خواستیم برای غدیرِ مولا کاری کنیم؛ غدیر، وسط عربستانی که دو قدمی شما شرطه ایستاده؛ دوربین هم که محال است و فقط با گوشی فیلم می‌گرفتیم. باید برای غدیر به تهران برنامه می‌رسوندیم. مصطفی گفت چکار کنیم؟ گفتم طراحی‌ش با من. دو شاخه گل رز بخریم و بریم نزدیک شکاف کعبه و هدیه بدیم به مردم.

پیدا کردن گل طبیعی در مکه مثل پیداکردن قاشق یک‌بار مصرف در مریخ سخت بود؛ بالاخره پیدا کردیم و گل‌ به دست رفتیم سمت بیت‌الله. شرطه‌ها می‌پرسیدن اینا چیه؟ منم می‌گفتم این را می‌گیرم بالا که اعضای کاروان ما را گم نکنند.

دو سه تا سیطره و گیت را رد کردیم تا رسیدیم به شکاف معروف کعبه؛ تَرَک دیواری که خانم جان، بزرگ بانو، حضرت فاطمه بنت اسد از آنجا وارد کعبه شدند. من فقط می‌گفتم «یا علی» «یا علی» «یا علی»؛ بعضی از زائران می‌گفتن: ایرانی؟ شیعی؟ گفتم بله و یک گلبرگ می‌کندم و می‌گفتم «غدیر مبروک»

کل باکس ما 20 دقیقه بود و هفت هشت دقیقه تصویر نیاز داشتیم. یادش بخیر یک تکه از نریشن این بود «دهان کعبه را با نقره پر کردند که حرفی نزد و چیزی نگوید کهتو آنجا به دنیا آمدی؛ بخشیدن انگشتر را چه می‌کنند؟ لیلة‌المبیت را چه می‌کنند؟ بگذریم، هر جای دنیا جنگی هست سر نفت و طلا نیست دعوا سر علی است و بچه‌هایش». آره گلبرگ‌ها رو دادیم به شیعیان نازنین مولا در جای جای این سرزمین.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم‌، یکی از سفرنامه‌هایی که در سال‌های نخست پیروزی انقلاب از حج منتشر شد،‌ سفرنامه شهید مرتضی آوینی است که تحت عنوان «سفر به سرزمین نور» منتشر شده است.

آوینی دوبار به سفر حج می‌رود. اولین‌بار سال 66 که به عنوان عضو گروه هنری از طرف بعثه به حج مشرف می‌شود و حاصل آن در قالب «سفر به سرزمین نور» منتشر می‌شود و دیگری در سال 71 که همراه با کاروان جانبازان بوده و مستندهایی هم که از آن ساخته شده مربوط به جانبازان است.

با وجود اینکه مستند‌های تکان‌دهنده‌ای از آوینی درباره حج خونین سال 66 منتشر شده است‌، اما آوینی در سفرنامه‌اش به این وقایع اشاره‌ای نکرده است،‌ که این در نوع خود حائز اهمیت است.

«سفر به سرزمین نور» نخستین‌بار در سال 84 منتشر شد و شامل دو بخش بود،‌ بخش نخست درباره مراحل حج است که او از همان حج سال 66 آن‌ها را نوشته و اما بخش دیگر مربوط به حج سال 71 است.

آوینی در این سفرنامه از غربت بقیع به یاد مرگ در میقات ‏می‌رسد، به سوی خانه دوست می‌رود، به گرد کعبه طواف می‌کند، مانند آفرینش که گرد حجت خدا ‏می‌چرخد. بین خوف و رجا سعی می‌کند و وقوفی دارد برای معرفت حق.

او در وقوف به عرفات این‌‏گونه می‌نویسد: «مناسک حج از یک سو تمثیل سیری است که انسان‌های متکامل به سوی الله طی ‏می‌کنند و از سوی دیگر، تذکاری است بر تاریخ زندگی انسان بر کوکبه ارض در منظومه شمسی و ‏این ‌چنین وقوف در عرفات هم برای کسب معرفت و عرفان است. ‏

در کتاب «همسفر خورشید» که یادنامه سالگرد شهادت سید مرتضی آوینی است: به ماجرای جالبی درباره سفر حج او اشاره شده است.

در این کتاب آمده است: «مرتضی که از این سفر بازگشت،‌ به دیدارش رفتیم، در عرفات گم شده بود، می‌گفت: «آنقدر گشتم تا توانستم کاروان خودمان را پیدا کنم. خیلی برایم عجیب بود. من که گم بشوم دیگر چه توقعی از آن پیرمرد روستایی است.»

لبخندی بر لبانش نشست و ادامه داد: « بعد یادم آمد که ای بابا! حدیث داریم که هرکس در عرفات گم بشود خدا او را پذیرفته است.»

صحرای عرفات، حضور صاحب‌الزمان (عج) و دل بی‌قرار آوینی، اگر تمام اشک‌هایش در جبهه بی‌شاهد بود،‌ آنجا که دیگر مولایش دل بی‌تاب سید را می‌دید. آنجا که حجةبن‌الحسن(عج) اشک را از روی گونه‌های مردان خدا پاک می‌کند، دستانش را می‌گیرد،‌ تا راه را گم نکند سیدی دست در دست سیدی والامقام هفت وادی عشق را با پای جان می‌دود.»

انتهای پیام/

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سجاد محقق در ادامه روایت خود از سفر حج گفت:

تفاوت عمره و حج به نظرم خیلی زیاد است. عمره یک سفر زیارتی مثل سفری است که به مشهد و کربلا می‌رویم با همان مختصات. اما حج یک فضای متفاوت است؛ امت واحد را در حج می‌شود دید.

افرادی که عمره می‌آیند را اگر نگاه کنید معمولاً قشرهای مرفه جوامع اسلامی هستند چون عمل مستحبی است اما حج چون عمل واجب است، معنی استطاعت هم همانطور که گفتم در ایران و کشورهای دیگه مقداری متفاوت است و درباره استطاعت بدنی هم خیلی‌ها حاضرند با هر شرایطی و با هر سختی به حج بیایند، همین موضوع تفاوت عمره و تمتع را رقم می‌زند.

در عمره افرادی که دستشان به دهنشان می‌رسد را می‌بینید ولی در حج آدم‌هایی را می‌بینید که از هر قشری هستند و این گزاره «باور کنیم سکّه به نام محمد (ص) است» را وقتی در مسجدالنبی نماز خوانده می‌شود می‌توان حس کرد.

یعنی وقتی نگاه می‌کنید می‌بینید از هر رنگ و جنسی آدم در این مسجد است؛ این امت واحده خیلی مهم است، این ارتباط با مسلمان‌ها یعنی وقتی برمی‌گردی از حج و می‌گویند مسلمان‌ها اگر قیام کنند فلان اتفاق را رقم خواهند زد می‌فهمی که در مورد چه جامعه‌ای حرف می‌زنند.

شاید هیچ وقت این جمعیت را کنار هم جای دیگری نتوانیم ببینیم، آدم‌هایی که هم‌عقیده و هم‌باور ما هستند.

پیش از سفر حج، زنگ زدم آقای رضا امیرخانی خداحافظی کنم گفت سجاد رفتی تا حالا؟ گفتم عمره رفتم؛ تعبیر خیلی قشنگی داشت و گفت که می‌بینی که عمره مقابل حج مثل «اسکرین سِیوِر» است؛ یک نمای لحظه‌ای و کوچک از سفر تمتع؛ واقعاًهم این را حس کردم.

حج (در واقع مکه و مدینه) یک کوه آتشفشانی است که فصل فورانش موسم حج است و طبیعتاً در عمره این آتشفشان خاموش است و دیدن آتشفشان خاموش جذابیت آتشفشان فعال را ندارد. این قشنگ‌ترین خداحافظی و قشنگ‌ترین توصیفی بود که یک نفر از حج داشت.

.

انتهای پیام/

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ «چراغستان خاموش و مسجد بی‌محراب» سفرنامه متفاوتی از حج است،‌ «چراغستان خاموش و مسجد بی‌محراب»، خاطره‌ها و برداشت‌هایی از سفر حجاز است، اما یک سفرنامه معمولی که در آن به درج خاطرات روزانه اکتفا شده باشد یا یک نوشته مستقل درباره موضوعی خاص نیست. در این کتاب، علاوه بر خاطره‌های سفرحجاز، برداشت‌های نگارنده از روح اعمال، باطن اماکن و وضعیت فکری _ عقیدتی حاکم بر این سرزمین نیز عنوان شده است.

مطالب کتاب در دو فصل تدوین شده است. فصل اول، چراغستان خاموش که خاطره‌های سفر مدینه را در بر می‌گیرد. فصل دوم با عنوان مسجد بی‌محراب نیز به خاطرات سفر مکه اختصاص یافته است. علاوه بر این‌ها، مباحث تاریخی و احکام نیز در کنار خاطرات قرارگرفته تا مطالب کتاب، سندیت یابد و به اصالت آن‌ها خدشه‌ای وارد نشود.

زیارت غار ثور و بازگشت به ایران، کعبه و روح طواف، آغاز احرام، سفر از کجا به کجا، صورت مسجدالحرام، خانه زهرا(س) و علی(ع)، وداع با مدینه، زیارت دوره در مدینه و تحولات مسجدالنبی، عناوین بخش‌هایی از کتاب را تشکیل می‌دهند.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:‌

«نگارنده دریافت که در جوار کعبه سه نام فارسی و ایرانی وجود دارد که می‌تواند ناشی از حضور فرهنگ تأثیرگذار ایرانی در سرزمین عربستان و قبله‌گاه مسلمانان باشد؛ «شاذروان»، «میزاب» و «زمزم».

شاذروان یا شادروان واژه‌ای فارسی است که ریشه آن در زبان پهلوی شاتوران به معنی فرش است. شادروان را به معنی پرده بزرگ نیز معنی کرده‌اند مانند سراپرده‌ای که پیش در خانه و ایوان پادشاهان می‌کشیده‌اند. هم‌اکنون نیز نمونه چنین پرده‌هایی را در جلوی ایوان‌های کاخ گلستان تهران و نارنجستان قوام در شیراز می‌توان دید. همچنین این واژه را به معنی زیرکنگره عمارت‌های عالی مانند کنگره قلعه و کاخ پادشاهان و یا بنیاد و اصل و اساس و دیوار و حصار و بند (سد) معنی کرده‌اند، همان گونه که پیش از این اشاره شد حلقه‌های فلزی نگه دارنده پرده کعبه را در سنگ‌های شاذروان کار گذاشته‌اند.

تقریباً تمام معناهایی که در مورد واژه شاذروان ذکر شد، در مورد این قسمت از خانه کعبه صدق می‌کند. به عبارتی شاذروان هم به نوعی با پرده خانه کعبه در ارتباط است و هم بنیاد و شالوده کعبه بر آن نهاده شده است. نمونه چنین واژه‌ای در فارسی سد معروف شادروان شوشتر است که از زمان ساسانیان تاکنون باقی مانده است.

واژه فارسی دیگر میزاب است که عنوان عربی تنها ناودان خانه خداست. علامه دهخدا میزاب را آبریز ناودان آب‌گذر و آبراهه معنی کرده و می‌نویسد: «این کلمه بی‌شک فارسی فراموش شده است از میز، مخفف میزنده با ماده مضارع میزیدن و آب این کلمه فارسی است که به زبان عربی رفته و عرب آن را به صورت مئزاب حفظ کرده ولی در فارسی ناودان جای آن را گرفته است»؛ از طرفی لغت شناسان بزرگی چون فیروزآبادی، سیوطی، جوهری و جوالیقی بر فارسی بودن این واژه تأکید دارند.

سومین واژه فارسی در مجموعه مسجد‌الحرام نام چاه زمزم است. زم به فارسی به معنای آهسته است و زمزم یعنی آهسته آهسته. از طرفی زمزم دعای زیر لب و آهسته زرتشتیان در هنگام غذا خوردن و غیر از آن است. عرب‌ها نیز از این واژه به عنوان زمزمه کردن دعاها و آیه‌های قرآنی استفاده کرده‌اند و در جایی آن را آب بسیار زیاد توصیف کرده‌اند. ناگفته نماند که حضور زبان فارسی و فرهنگ ایرانی در عربستان به این سه واژه محدود نمی شود. روی برچسب‌های ظروف حاوی ماست، که بین زائران توزیع می‌شد، نوشته شده بود «لبن الطازج» که واژۀ دوم همان «تازه» خودمان است که آن را در زبان عربی این گونه می‌نویسند.»

انتهای پیام/1290

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم‌، یکی از سفرنامه‌های حج نوشته شده در سال‌های اخیر‌، «اعترافات شهر خدا» نام دارد که به قلم سید‌مجید حسینی از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است که با زبانی شاعرانه و پراحساس، ماجرای سفر خود به ریاض و زیارت خانه‌ خدا در شهر مکه را روایت کرده است؛ روایتی که در عین برخورداری از وجه مستندگونه، آکنده از ظرایف ادبی و لطایف فکری‌ است.

حسینی در این اثر ماجرای عزیمتش به حجاز را شرح داده است؛ شرحی پرآب‌وتاب، که سرشار از ظرافت‌های فکری و زبانی است. شور مذهبی مؤلف، در خط به خط این اثر موج می‌زند. زبان او، به تناسب درونمایه‌ اثرش، توأمان از خاک و افلاک نشان دارد. 

حسینی در مقدمه کتاب اشاره می‌کند که در این سفر،‌ 3 پسر همراهم هستند؛ دو درون و یکی بیرون. جنگ و دعوا، قیل و قال و گفت‌وگوی این 3 پسر تمام مسیر سفرم را در هم ریخت و سفرم شده آشتی دادن این دو نفر. پسر اول، جوانی است در درونم که 10 سال پیش در چنین روزهایی به این سرزمین آمد؛ سخت مودب است، اهل قرآن، نماز و همه متون مذهبی. پسر دوم اما سخت بازیگوش است، گوشش به حرف‌ها، متن‌ها گرفتار نیست. تو گویی اصلا زاده شده که گوش ببندد و دهان باز کند و البته زبان سرخ سر سبز می‌دهد بر باد… پسر سومی هم هست که جزء من است اما در بیرونم. بخشی از وجود اما خارج از وجود: پسرم امیر که همراهم است…»

نویسنده در این سفرنامه، تقابل‌های درونی و بیرونی خود را بیان می‌کند‌، که می‌توان آن‌ها را بازنمودی از تقابل امر الهی و امر دنیوی نیز دانست. 

این سفرنامه که در سال 92 منتشر شد،‌ شامل روزنوشت‌های حسینی در سفرش به کشور عربستان و شهرهایی همچون ریاض، مکه، مدینه و … است که سفر به شهرهای مکه و مدینه آن در سال 92 انجام شد و سفر به ریاض آن نیز به گفته نویسنده چند سال پیش از آن انجام شده است.

حسینی معتقد است درباره سفر حج سه نگاه وجود دارد و تا با آن آشنا نباشیم نمی‌توانیم درکش کنیم. برخی گمان می‌کنند در سفر حج با تن خوبمان سفر می‌کنیم و وقتی به مکانی چون آمریکا می‌رویم، با تن بدمان سفر می‌کنیم. در حالیکه با همه وجودمان به هر سفری می‌رویم به ویژه حج. در حقیقت هر یک از ما یک بسته کامل از خوبی، بدی و تن و روحمان هستیم. زمانیکه می‌رویم حج اینگونه نیست که به بازار و جلوه‌های شهری و زیستی پیرامون مکه توجه نمی‌کنیم مثلا تجربه رفتن به «کِی اِف سی»، سانسورش می‌کنیم و کسی هم که می‌رود به آمریکا نمی‌آید بگوید رفتم به فلان مسجد در فلان ایالت یا منطقه.

آنچه می‌خواستم در این کتاب بگویم این است که؛ همه قاطی پاطی هستیم. هم خوبیم و هم بد، حال با چربش کفه ترازوی وجودمان با اندکی به نفع یکی از طرفین. و حتی خودمان هم نمی‌توانیم تفکیک کنیم که خوبیم یا بد. برای همین است که معتقدم با همه وجود متناقضمان با جهان پیرامون مواجه می‌شویم حتی در سفر حج.

در بخشی از این سفرنامه می‌خوانیم: 

«و تو اگر روزها، زیر سنگ‌های مرمرین و مناره‌های ایتالیایی‌ساز مسجد پیغمبر، دنبال مدینه بگردی، وقتت را هدر داده‌ای. مدینه‌ای که از عرق جبین انصار و مهاجرین ساخته شد، قرن‌هاست زیر حشمت و جاه سلاطین عثمانی و سعودی مدفون شده و برج‌ها و مناره‌های بلند روی آن را پوشانده است، اما سینه سوخته مدینه، هنوز در جایی نفس گرم خود را به آسمان هدیه می‌کند؛ «مسجد شیعیان».

«مسجد شیعیان مدینه» را شیخ عمری، روحانی دل آگاه شیعه، سالیانی پیش به مدد کد یمین و عرق جبین‌اش ساخت. جوی آبی مصفا، چند نخل خرمای خمیده، پرده سیاه «السلام علیک یا اهل بیت النبوه» و ریگ‌های حاکی از سال‌های رنج و محنت، حاصل عرق جبین این مرد خداست و به پاداش این کار سی سال را در زندان گذرانده و بارها حکم «اعدام» گرفته. این داستان را که می‌شنوی، احساس می‌کنی تازه جایی بوی مدینه می‌دهد. بوی حسن بن علی(ع)، علی‌ بن‌ الحسین(ع) و رنج و محنت فاطمه(س).

قلب مدینة‌النبی در دل «مسجد شیعیان» مدینه می‌تپد و تا مدینه هست، مناره‌های این مسجدالنور تا عرش، ناله‌های محبین را می‌برد. پس باش تا به اقتدای علی(ع) دمی را در نخلستان شیعیان بیاسایی و با زائران عرشی مدینه اهل البیت نبی(ص) را زیارت کنی:

«السلام علی ائمه الهدا و ساده الولاه و ذاده الحماه و اهل الذکر و اولی الامر و بقیة‌الله و خیرته.

حالا وسط این همه برندهای آمریکایی و تبلیغات خارجی در بازار بن سلطان، یک نمایشگاهی برپا کرده‌اند، در حمایت از فلسطین. نمایشگاه جالبی هم هست؛ عده‌ای جوان نقاش نشسته‌اند و روی بوم‌های بزرگ نقاشی طرح‌هایی در حمایت از فلسطین می‌کشند. بعضی از بوم‌ها به 3متر هم می‌رسد و بعضاً طرح‌های خیلی جالبی هم کشیده‌اند. جالبتر اینکه وسط پاساژ بزرگ خیابان بن سلطان بنرهای بزرگی نصب کرده‌اند و روی آن به زبان انگلیسی مباحث تاریخی مرتبط با موضوع فلسطین و همین طور عکس‌های تاریخی و توافقنامه‌ها را چاپ کرده‌اند.»

تناقض‌های جالبی دارد این فضای بازار برندها با تابلوهای تاریخی حمایت از فلسطین. جالب‌تر اینکه جایی را هم برای نقاشی بچه‌ها گذاشته‌اند و پیام‌های کودکانه آنها را روی قطعات برچسب کوچک چسبانده‌اند به تابلوها! به هر حال این کارشان هم ابتکار خوبی است؛ هم برای زائران جالب توجه است و هم فضای برعکسی را وسط برندبازی عرب‌های جوان ساخته. البته معلوم نیست این دم و دستگاه اولاً چرا نزدیک حرم نبوی نیست و ثانیاً اصولاً کار کیست؟ اینجا از وزارت امر به معروف و نهی از منکر و شرطه‌ها و أمن العام‌ها هم خبری نیست. آرمشان که در عربستان حتی روی دستشویی هم هست – که یعنی ما هستیم- اصلاً اینجا پیدایش نیست. به نظر این کار هم مثلا کار بخش غیردولتی است. دولت می‌خواهد در آن نقشی نداشته باشد تا به رفقای آمریکایی‌شان برنخورد.»

انتهای پیام/